ENDOMETRİOZİS (ÇİKOLATA KİSTİ) NEDİR?

Rahim içerisinde yer alan, her ay gebeliğe ev sahipliği yapacak şekilde hazırlanan ve gebelik olmadığı zaman yeterli hormon desteğinden yoksun kalması nedeniyle adet (menstrüasyon) kanaması halinde dökülen özel hücre tabakası “endometrium” olarak adlandırılmaktadır. Bu hücre tabakası vücutta sadece rahim içerisinde yer almaktadır. Bu hücrelerin vücutta rahim dışında başka bir alanda yer alması “endometriozis (Çikolata Kisti)” hastalığı olarak adlandırılır. Rahmin astarını oluşturan bu dokular rahim dışında genellikle yumurtalıklar, fallop tüpleri ve pelvisi örten dokularda oluşur. Nadiren bu dokular pelvik organların ötesine kadar yayılabilir. Adet dönemlerinde kalınlaşıp parçalanıp kanama halinde vücuttan atılan bu dokular yerleri değiştiğinde de normalde olduğu gibi hareket etmeye devam eder. Fakat rahimde olduğu gibi vücudu terk etmek için bir çıkış yolu bulunmadığı için olduğu yerde sıkışır. Çevredeki dokular tahriş olur ve bu bölgelerde pelvik dokuların ve organların birbirine yapışmasına neden olan olağandışı dokular (adezyonlar) oluşur.

ENDOMETRİOZİSİN (ÇİKOLATA KİSTİNİN) SEBEPLERİ NELERDİR?

Endometriozisin sebepleri arasında şunlar sayılabilir:

Retrograd Menstruasyon: Adet döneminde vücuttan atılması gereken endometrial hücreleri içeren kanın vücudu terketmek yerine ters yönde fallop tüplerine doğru akışıdır. Bu hücreler pelvik duvarlara ya da pelvik organların yüzeylerine yapışarak adet dönemi boyunca büyür, kalınlaşır ve adet dönemlerinde kanar.

Karın zarı hücrelerinin dönüşümü: İndüksiyon teorisi olarak adlandırılan bu olayda karın zarı hücreleri farklılaşarak endometrial hücrelere dönüşürler.

Embriyonik hücre dönüşümü: Embriyonik hücreler gelişimlerinin en erken evrelerinde olan hücrelerdir. Ergenlik döneminde salgılanan östrojen gibi hormonlar bu hücrelerin farklılaşarak endometriyal hücrelere dönüşmesine sebep olur.

Cerrahi implantasyon: Pelvik cerrahi operasyonlar sonrası endometrial hücreler cerrahi yaralara yapışabilir.

Endometrial hücreler damarlar ve doku sıvısı aracılığıyla vücudun diğer bölgelerine taşınabilir.

Bağışıklık sistemi bozukluğu: Bağışıklık sistemi ile ilgili bir sorun, rahim dışında büyüyen endometriyal dokuların yok edilmesini önleyebilir.

Ayrıca endometriozis hastalığına yakalanma riskini arttıran birtakım faktörler vardır:

• Doğum yapmamış olmak
• Adet olmaya erken yaşta başlamak
• Menopoza çok ileri yaşta girmek
• Kısa adet dönemleri (27 günden az)
• Vücuttaki östrojen miktarının fazla olması
• Zayıflık
• Alkol tüketimi
• Ailede endometriozis hastası bireyler olması
• Rahim anormallikleri
• Adet kanamasının vücudun dışına çıkmasını engelleyen herhangi bir tıbbi durum

ENDOMETRİOZİSİN (ÇİKOLATA KİSTİNİN) BELİRTİLERİ NELERDİR?

Endometriozisin başlıca belirtileri:

• Pelvik ağrı: Çikolata kisti olan kadınlar adet dönemi ağrılarını normalden çok daha şiddetli yaşarlar ve ağrıları kanamadan önce başlayıp kanama bittikten sonra da devam edebilir. Fakat bunlar güvenilir belirtiler değildir. Hafif derecede endometriozisi olan bazı kadınlar yoğun ağrıya sahipken, ilerlemiş endometriozisi olan diğer kişilerde çok az ağrı görülebilir.
• Cinsel ilişki sırasında veya sonrasında ağrı
• Bağırsak hareketleri ya da işeme sırasında ağrı
• Aşırı kanama
• Kısırlık
• Yorgunluk
• İshal
• Kabızlık
• Şişkinlik
• Mide bulantısı

ENDOMETRİOZİS TANISINDA HANGİ YÖNTEMLER KULLANILIR?

Endometriozisin tanısında kullanılan testler:

Pelvik muayene: Kadın üreme organlarındaki kistler veya rahim arkasındaki yaraların tespit edilmesi için pelvis bölgesinin fiziksel olarak muayene edilmesidir. Fiziksel muayene sırasında kist oluşumuna sebep olmayan endometriyoz alanlarının hissedilmesi mümkün değildir.

Ultrason: Vücudun görüntülenmesi için ses dalgalarının kullanıldığı yöntemdir. Dönüştürücü denen cihaz karın üzerinde hareket ettirilerek veya vajina yoluyla üreme organlarının görüntülenmesi sağlanır. Ultrason, endometriozisi kesin olarak tespit etmeyi sağlamaz fakat endometriozis ile ilgili kistleri tanımlamaya yardımcı olur.

Laparoskopi: Tercih edilen bir tanı yöntemi değildir. Fakat bazı durumlarda endometriozisden emin olmak için laparoskopi denen cerrahi operasyon kullanılarak karnın içine bakılır. Genel anestezi altındaki hastanın göbek deliğine yakın bir bölgede küçük bir kesi açılır. Bu kesiden rahim bölgesine laparoskop denen bir kamera gönderilerek rahim dışındaki endometriyal dokuyu inceler.

ENDOMETRİOZİS TEDAVİSİNDE HANGİ YÖNTEMLER KULLANILIR?

Endometriozis tedavisi genellikle ilaçlarla veya ameliyatla yapılır. Tedavi yöntemine karar verilirken belirti ve semptomların şiddeti ve hastanın ileride hamilelik düşünüp düşünmediği göz önünde bulundurulur.

Ağrı kesiciler

Ağrılı adet kramplarının hafifletilmesine yardımcı olmak için ağrı kesici kullanımı önerilebilir. Bu ilaçların maksimum dozda alınmasının tam bir rahatlama sağlamadığı tespit edilirse belirtileri ortadan kaldırmak için farklı bir tedavi yöntemi seçilebilir.

Hormon tedavisi

Ek hormonlar bazen endometriozis ağrısını azaltmada veya ortadan kaldırmada etkilidir. Adet döngüsü sırasında hormonların seviyesinin yükselmesi ve düşmesi, endometriyum tabakalarının kalınlaşmasına, parçalanmasına ve sonuç olarak kanamaya neden olmaktadır. Hormon ilacı endometriyal doku büyümesini yavaşlatabilir ve yeni endometriyal doku tabakalarının oluşumunu önleyebilir.

Hormon tedavisi endometriozis için kalıcı bir tedavi değildir. Tedaviyi durdurduktan sonra belirtilerinizin geri gelme olasılığı yüksektir.

Endometriozis tedavisinde kullanılan ameliyat çeşitleri şunlardır:

• Konservatif (Koruyucu) Cerrahi

Endometriyal dokunun vücuttan çıkarılması işlemidir. Hamilelik düşünen ve endometriozisi olan hastalar için rahim ve yumurtalıkların korunduğu bir ameliyat yöntemidir. Fakat ameliyat sonrası endometriozis tekrarlayabilir.

• Histerektomi

Ağır endometriozis vakalarında rahmin vücuttan çıkarılması işlemidir. Ameliyat sonrası yumurtalıkların ürettiği östrojen kalan endometrial dokuları uyarabilir ve ağrının devam etmesine neden olabilir. Histerektomi, üreme yıllarındaki kadınlar için son çare olarak düşünülür çünkü ameliyat sonrası hamilelik mümkün değildir.

ENDOMETRİOZİS AMELİYATLARINDA KULLANILAN CERRAHİ YÖNTEMLER NELERDİR?