KOLON KANSERİ
Kolon ince bağırsağın etrafında bulunan kalın bağırsağa denir. Kolon kanseri kalın bağırsakta kanser hücresi oluşumudur. Çoğu kolon kanseri iyi huylu hücre yığınları (polip) olarak başlar. Zamanla bu hücre yığınlarının bazıları kolon kanserine dönüşür. Polipler bazı belirtilere sebep olabilir ve belirlendiklerinde kolon kanseri oluşumunu önlemek için alınmaları önerilir.
KOLON KANSERİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kolon kanseri belirtileri hastalığın ilk evrelerinde görülmeyebilir. Belirtiler kanserin bağırsaktaki yeri ve büyüklüğüne bağlı olarak değişebilir.
Bazı kolon kanseri belirtileri:
- 4 haftadan fazla süren kabız ya da ishal
- Dışkıda kan görülmesi
- Karında kalıcı kramp veya gaz ağrısı
- Bağırsağın tamamen boşalmadığı hissi
- Zayıflık veya yorgunluk
- Açıklanamayan kilo kaybıdır.
KOLON KANSERİNİN SEBEPLERİ NELERDİR?
Çoğu durumda kolon kanserine neyin sebep olduğu bilinememektedir. Kanser hücreleri bir hücrenin DNA’sı zarar gördükten sonra anormal bölünmesiyle oluşur. Anormal bölünen hücreler birikir ve tümörü oluştururlar. Hücrelerin DNA’sına zarar veren bu gen mutasyonları kalıtsal (aileden) olarak hastaya geçebilir. Kalıtsal gen mutasyonları kesin olarak kansere sebep olmaz ancak bir bireyin kansere yakalanma riskini önemli ölçüde arttırır.
En çok bilinen kalıtsal kolon kanseri sendromları:
- HNPCC (Lynch Sendromu): Kolon kanseri ve diğer kanserlere yakalanma riskini arttırır. Lynch sendromu olan insanların 50 yaşından önce kolon kanserine yakalanma riski yüksektir.
- FAP: Kolon ve rektumun astarında binlerce polip gelişmesine sebep olan nadir bir hastalıktır. Tedavisi olmayan bu hastalığa sahip insanların 40 yaşından önce kolon kanserine yakalanma riskleri çok yüksektir.
Kalıtsal kolon kanseri sendromları genetik test yoluyla tespit edilebilir. Kolon kanseri riskini arttıran diğer etmenler:
- Beslenme
- Yaş
- Kolon kanseri tedavisi görmüş olmak
- Kronik bağırsak iltihapları
- Ailenin kolon kanseri hikayesi
- Fiziksel aktivite yetersizliği
- Diyabet
- Obezite
- Sigara ve alkol kullanımı
- Daha önce radyasyon terapisi görmüş olmak.
KOLON KANSERİ TANISI
Kolon kanseri erken evrelerinde belirti vermeyen bir kanser türü olduğu için belirli aralıklarla tarama testleri yaptırılması önerilmektedir. Kolon kanserinin erken evrede teşhisi, tedavi şansını büyük ölçüde arttırır. Kolon kanseri tanısında kullanılan testler:
- Kolonoskopi: Uzun, esnek ve silindir şeklindeki bir tüpe bağlı kamera sayesinde tüm kolon ve rektumun görüntülenmesidir. Görüntüleme sırasında kanser hücrelerinin varlığından şüphelenilen alandan doku numuneleri alınabilir (biyopsi).
- Kan testi: Kolon kanseri hücreleri tarafından üretilen kimyasalları ölçmek amacıyla kullanılabilir. Kimyasalların kandaki seviyelerindeki değişim aynı zamanda kanser tedavisinin etkili olup olmadığını görmeye yardımcı olur.
- Görüntüleme testleri: Kanserin varlığını ve yayıldığı bölgeleri görüntülemek için kullanılabilir.
KOLON KANSERİ EVRELERİ NELERDİR?
Kolon kanseri teşhisi konduktan sonra tedavide izlenecek yolun belirlenmesi için kanserin evresinin bilinmesi önemlidir. Kanserin evresinin belirlenmesi için karın ve göğsün bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları gibi görüntüleme testleri uygulanabilir.
Kolon kanserinin evreleri:
- Evre: Kanser hücreleri kolonun astarındadır ve kolon duvarına ilerlememiştir.
- Evre: Kanser hücreleri kolon duvarına yayılmıştır fakat lenf düğümlerine ilerlememiştir.
- Evre: Kanser kolonun yakınındaki lenf düğümlerine sıçramış olabilir fakat diğer organlara yayılmamıştır.
- Evre: Kanser hücreleri diğer organlara yayılmıştır.
KOLON KANSERİ TEDAVİSİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER NELERDİR?
Kolon kanseri tedavisinde izlenecek yol hastanın genel sağlık durumu, kanseriN evresi ve bulunduğu bölge göz önünde bulundurularak belirlenir. Kolon kanseri tedavisinde uygulanan tedavi yöntemleri; cerrahi yöntemler, kemoterapi ve radyasyon tedavisidir.
- Kemoterapi
Kanser hücrelerini yok etmek için ilaç kullanılan tedavi şeklidir. Kolon kanserinde kemoterapi genellikle lenf düğümlerine yayılmış evrede teşhis edilen kanserin ameliyatından sonra uygulanır. Böylelikle kemoterapi kanserin tekrarlama riskini azaltabilir. Kemoterapi aynı zamanda ameliyat öncesi kanseri küçültmek amacıyla ya da cerrahinin mümkün olmadığı durumlarda kanserin semptomlarını hafifletmek için de uygulanabilir.
- Radyasyon Tedavisi
Radyoterapi kanser hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili ışınların kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Ameliyat öncesi tümörü küçültmek için, ameliyat sonrasında kalan kanser hücrelerini öldürmek için kullanılabildiği gibi ileri evrede teşhis edilen kanserin semptomlarını hafifletmek için de uygulanabilir.
- Hedeflenen İlaç Tedavisi
İlerlemiş kolon kanseri hastalarında kanser hücrelerinin büyümesini sağlayan mutasyonları hedef alan ilaçların kullanıldığı tedavi yöntemidir. Kemoterapiyle birlikte veya tek başına uygulanabilir.
- Destekleyici (palyatif) bakım
Palyatif bakım, ağrıdan ve diğer ciddi hastalık semptomlarından kurtulmaya odaklanan uzmanlaşmış tıbbi bakımdır. Palyatif bakım uzmanları, devam eden tedaviyi tamamlayan ilave bir katkı sağlamak için hasta, hastanın ailesi ve doktorlarıyla birlikte çalışır.
- Cerrahi
Erken evrede teşhis edilen kolon kanserinde cerrahi tedaviler uygulanabilir. Kolon kanseri tedavisi, robotik cerrahi (robot yardımlı minimal invaziv cerrahi), açık cerrahi ya da laparoskopik cerrahi yöntemleriyle gerçekleştirilebilir.
Kolonoskopi sırasında poliplerin çıkarılması: Tümör hücrelerinin küçük poliplerle sınırlı olduğu erken evre kolon kanseri tedavisinde polipler kolonoskopi sırasında vücuttan tamamen uzaklaştırılır.
Endoskopik mukozal rezeksiyon: Bu prosedürde kolonoskopide çıkarılamayacak büyüklükteki polipler vücuttan uzaklaştırılır. Kolon astarının bir kısmının poliplerle birlikte çıkarılması gerekebilir.
Parsiyel Kolektomi:Kanserin kolonla sınırlı olduğu durumlarda uygulanabilen bir cerrahi tedavi yöntemidir. İşlem sırasında kolonun kanserli kısmı ile birlikte kanserin her iki tarafında bulunan bir miktar sağlıklı doku vücuttan çıkarılır. Kanserli bölgede bulunan lenf düğümlerinden bir miktar alınarak kanser hücrelerinin varlığı test edilir. Eğer lenf düğümlerinde kanser hücresine rastlanırsa kolonla birlikte çıkarılır. Kolonun veya rektumun sağlıklı kısımları yeniden bağlanarak operasyon sonlandırılır. Operasyon kolonun sol tarafında gerçekleştirildiğinde sol kolektomi, sağ tarafında gerçekleştiğinde sağ kolektomi, sigmoid kolonda gerçekleştirildiğinde ise sigmoid kolektomi olarak adlandırılır.
Kolon veya rektumun sağlıklı kısımlarının tekrar bağlanmasının mümkün olmadığı durumlarda dışkı için yeni bir çıkış yolu oluşturulması gerekir. Bu durumda karında açılan bir açıklık yoluyla dışkının bağırsaktan bir torbaya boşaltılması sağlanır.
Total Kolektomi: Kolonun tamamının çıkarıldığı ameliyattır. Dışkının vücudu terk etmesi için yeni bir yol yaratılmasını gerekli kılar.
da Vinci Robotik Cerrahi
Cerrahın enstrümanları ve operasyon bölgesini gerçek haliyle görmesini sağlayan üç boyutlu, yüksek çözünürlüklü, floresan görütüleme özelliklerine sahip robotik kamera küçük kesilerden hastanın ameliyat bölgesine gönderilir. Cerrah, ameliyat odasında bulunan konsoldan 540 derece dönebilme özelliği olan bu enstrümanları kontrol ederek çok dar alanlarda insan elinin yapamayacağı manevralarla operasyonu gerçekleştirir.
Robotik cerrahinin kolon kanseri ameliyatına kattığı en büyük avantaj çok dar alanlarda enstrümanların özgürce hareket ettirilebilmesidir. Hastanın karın bölgesinde açılan birkaç küçük kesiden gerçekleştirilen operasyon hastaya 3-4 metre mesafede bulunan cerrah tarafından gerçekleştirilir. Tüm operasyon boyunca hastanın başında duran bir diğer cerrah konsoldaki cerraha yardımcı olur. Cerrah konsol aracılığıyla yaptığı el hareketleri insan elinden daha fazla hareket kabiliyetine sahip olan robotik enstrümanlara ileterek kolonun kanserli kısmının çevre dokularla bağlantısını kestikten sonra kalan kısımlardan ayırarak vücuttan çıkarır. Kolonun ayrılan kısımlarını birleştirerek dışkıya yeni bir çıkış yolu sağladıktan sonra küçük kesiler kapatılarak operasyon sonlandırılır. Kolektomi sonrası kalıcı ya da geçici olarak dışkının bir torbaya boşaltılması gerekebilir. Operasyon sonrasında kesilerin küçük olması hastanın iyileşme süresini hızlandırır.
da Vinci Robotik cerrahi de bulunan floresan görüntüleme teknolojisi bağırsak kan akımının daha doğru değerlendirilmesi ve hastalığın sınırı konusunda cerraha kılavuzluk yapmaktadır. Ayrıca lenf akımının gerçek zamanlı olarak değerlendirilmesine olanak tanır, bu da cerraha uygun mezenterik hattı bulmasında rehberlik edebilir ve özellikle kolon tümörleri için önemli olan yeterli lenfadenektomi ve evrelemeyi sağyabilmesine olanak tanır. Ayrıca, lenf akımının gerçek zamanlı gösterilmesi (lenfatik haritalama), uygun damarları tanımlamanın yanı sıra uygun bir mezenterik/mezokolik diseksiyon hattını belirlemede yardımcı olmaktadır. Böylece daha iyi lenfadenektomi yapılmasının yanı sıra adjuvan tedavi ile ilgili kararı da etkileyebilmektedir.
Robotik cerrahinin sahip olduğu ileri teknolojik enstrümanlardan biri de akıllı ölçüm yapabilen bu sayede anastomoz kaçaklarının önüne geçebilen ve yüksek hareket kabiliyetine sahip olan akıllı staplerinin (zımbalayıcı) olmasıdır. Robotik cerrahi sisteminin bu özel enstrümanı, kalın bağırsağın hatasız ve kanamasız bir şekilde önceden belirlenen kısmından en başarılı şekilde ayrılmasına olanak sunar. Akıllı stapler (zımbalayıcı) sayesinde saniyede 1000 den fazla doku kalınlığı ölçümü otomatik olarak yapılır ve dokuya uygun zımbalama ve kesme işlemi gerçekleşir. Staplerın bilek hareketli olması cerrahın dar alanlarda daha iyi hareket edebilmesine ve zımbalama -kesme işlemini güvenli bir şekilde yapabilmesine olanak sağlar
Açık Cerrahi
Açık cerrahi yönteminde kolonun kanserli tarafında açılan büyük bir kesiden gerçekleştirilen operasyonda kolonun kanserli kısmı çıkarıldıktan sonra kolonun veya rektumun sağlıklı kısmı birleştirilir. Eğer kolonun veya rektumun sağlıklı kısımları dışkının vücudu terk etmesi için uygun değilse dışkının hastanın karnında açılan bir delik aracılığıyla bağırsaktan direk olarak torbaya boşaltılması sağlanır. Açık ameliyatın sağladığı en büyük avantaj cerrahın dokuları hissederek operasyonu gerçekleştirmedir. Fakat bunun yanında hastada açılan büyük kesi ameliyat sonrası hastanın iyileşme süresini uzatır.
Laparoskopik Cerrahi
Operasyon hastanın karnından açılan kesilerle gerçekleştirilir. Ekrandan ameliyathaneye iletilen iki boyutlu görüntü rehberliğinde cerrah uzun düz laparoskopik aletleri kullanarak operasyonu gerçekleştirilir. Kanserli kolon veya kolonun bir kısmı çıkarılır ve dışkıya yeni bir çıkış yolu yaratıldıktan sonra operasyon sonlandırılır.
